Chùa Hương Tích - Ảnh: Nguyễn Thanh Hải

Tọa lạc trên một trong những đỉnh núi đẹp nhất của dãy Hồng Lĩnh, nằm ở độ cao 650m so với mặt nước biển, Chùa Hương Tích (Hương Tích Cổ Tự) được mệnh danh là “Hoan Châu đệ nhất danh lam” - ngôi chùa đẹp nhất vùng Hoan Châu (Xứ Nghệ) và là một trong 21 thắng cảnh của nước Nam xưa. Tương truyền, chùa được xây dựng vào thời nhà Trần (thế kỷ XIII). La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp từng nhắc đến lịch sử hình thành của chùa qua 2 câu thơ “Hương Tích Trần Triều Tự/ Hồng Sơn đệ nhất phong” (Hương Tích ngôi chùa đời Trần/ Dựng trên ngọn núi đẹp nhất Ngàn Hống).

Chùa Hương Tích làm đắm say lòng người không chỉ bởi cảnh đẹp nên thơ mà nơi đây còn là cõi Phật linh thiêng gắn liền với câu chuyện công chúa Diệu Thiện tu hành đắc đạo, hóa Phật, cứu độ chúng sinh.

Sự tích chùa Hương Tích

Truyền thuyết kể lại rằng: “Khoảng 500 năm trước Công Nguyên, vua Trang Vương nước Sở sinh hạ được ba người con gái. Khi trưởng thành, hai chị theo ý vua cha lấy chồng làm quan trong triều. Đến lượt công chúa út Diệu Thiện, vua ép gả cho viên quan võ, là một kẻ độc ác, hung tàn. Nàng phẫn chí và tìm đến cửa phật tu hành, viên quan võ đã phóng hỏa đốt chùa nhưng Diệu Thiện và các tăng ni được Phật che chở và cứu thoát. Đi dọc về hướng nam, Diệu Thiện dừng chân ở động Hương Tích, núi Thíu Lĩnh (tức Hồng Lĩnh) đất Việt Thường dựng am tu hành và nổi tiếng là vị sư cô từ bi bác ái. Giữa lúc đó, Sở Trang Vương lâm trọng bệnh, thầy thuốc khuyên phải có tròng mắt và bàn tay của một người con gái tự nguyện hiến dâng mới cứu được. Khi nghe chuyện, Diệu Thiện đã rủ lòng từ bi hỉ xả cứu vớt chúng sinh, móc mắt và cắt bàn tay của mình đưa cho sứ giả về cứu cha. Trang Vương khỏi bệnh, sai người đến trả ơn mới biết đó là con gái mình. Đức Phật cảm động về tấm lòng của Diệu Thiện nên đã hóa phép cho mắt nàng sáng lại, tay mọc lại như cũ. Diệu Thiện đã tu hành đắc đạo và hóa thành Phật Quan Âm ngàn mắt ngàn tay”. Ở chính nơi nàng đã tu hành và hóa Phật, Nhân dân xây dựng lên thành ngôi chùa Hương Tích ngày nay.

Kiến trúc chùa Hương Tích

Cảnh trí và kiến trúc chùa Hương Tích từng được ghi lại ở thế kỷ XVII-XIX không còn nguyên vẹn như xưa vì ở đây đã nhiều lần bị hỏa hoạn. Năm Ất Dậu (1885), sau một trận hỏa hoạn lớn, hầu hết các công trình kiến trúc và hiện vật trong chùa đã bị cháy thành tro. Đến năm Tân Sửu (1901), Tổng đốc An Tĩnh là Đào Tấn đứng ra kêu gọi Nhân dân xây dựng lại Chùa. Năm 2003, chùa tiếp tục được trùng tu, xây dựng lại trên nền cũ cao và vững chãi hơn.

Quần thể di tích chùa Hương Tích bao gồm nhiều hạng mục như: hồ Nhà Đường, Miếu Cô, động Tiên nữ, suối Tiên tắm, khe Quỷ khóc, chùa Thượng, Am Quan Âm, Am Bát Cảnh… Từ dưới chân núi lên tới chùa chính có khoảng cách gần 3km, du khách có thể đi bộ ven triền núi đến miếu Linh Sơn và tiếp tục đi bộ lên chùa chính hoặc đi thuyền trên hồ Nhà Đường khoảng 1,5km tới miếu Cô thì dừng lễ trình trước khi lên chùa. Miếu Cô là nơi công chúa Diệu Thiện đã từng qua đây, nàng thấy những tảng đá bằng phẳng nên ngồi nghỉ chân để thưởng ngoạn cảnh sắc. Người đời sau đã lập miếu để thờ nàng. Bên cạnh miếu có dòng suối tên là Hương Tuyền, nước trong xanh bốn mùa. Du khách lên chùa thường dừng chân ở đây nghỉ ngơi, rửa tay bên dòng suối để trút bỏ bụi trần trước khi hành lễ.

Khu vực chính của chùa chính là chùa Thượng hay còn gọi là Tam Bảo - Tiền Đường. Cũng như các điện thờ khác của quần thể Hương Tích tự, chùa Thượng đầu tiên được xây dựng trên nền Trang Vương cũ nhưng do nhiều lần bị         hỏa hoạn nên chùa đã được dời xuống đặt tại lưng chừng ngọn Hương Tích (vị trí hiện nay). Chùa được xây dựng theo hướng Bắc - Nam gồm 2 gian. Gian phía trong để thờ Phật, gồm các tượng Phật bằng gỗ. Gian ngoài để những đồ tế khí và là nơi các thầy lễ bái và tụng kinh niệm Phật. Trong Tam Bảo có 54 pho tượng bằng gỗ quý, được tác tạo từ thời Trần - Lê - Nguyễn, các lớp tượng được trình bày có hàng, có thứ và có nhiều bức hoành phi câu đối. Phía sau chùa đi lên khoảng 28 bậc đá là đến động Hương Tích còn gọi là Am Quan Âm, Am Phật Bà. Toàn bộ còn nguyên sơ theo kết cấu cũ. Phía trong động đá hang sâu có tượng phật bà Quan Thế Âm ngồi tọa trên ngự sen và một số tượng mẹ bế con cầm cành liễu… Nhân dân xem Am Phật Bà là nơi thiêng liêng và chính tại nơi này công chúa Diệu Thiện đã tu hành hóa phật.

Chùa Hương Tích Thượng - Ảnh: St

Cách chùa 350m, trên nền Trang Vương cũ là Chùa Hương Tích Thượng được xây dựng và hoàn thành vào năm 2016. Hai bên đường lên chùa là vô số tảng đá lớn nằm xen lẫn giữa những cây cổ thụ vươn ra tỏa bóng xuống các mái chùa, tạo nên sự cổ kính và linh thiêng. Nằm ở vị trí cao nhất của danh thắng chùa Hương Tích được xây dựng cùng với chùa Hương Tích Thượng là Bảo tháp 13 tầng, đứng từ vị trí này có thể nhìn bao quát được toàn cảnh huyện Can Lộc.

Lễ hội chùa Hương Tích

Lễ khai hội chùa Hương Tích năm 2023 - Ảnh: QT

Lễ hội chùa Hương Tích bắt đầu từ mồng 06 tháng Giêng âm lịch, hội chính được tổ chức vào ngày 18/02 âm lịch hàng năm, là ngày công chúa Diệu Thiện hóa Phật. Lễ hội đã trở thành nét văn hóa truyền thống của người dân bản địa nói chung và du khách phật tử gần xa nói riêng. Hàng năm, lễ khai hội chùa Hương Tích được lựa chọn là sự kiện mở đầu năm du lịch Hà Tĩnh với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao dân gian truyền thống được tổ chức quy mô, hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách gần xa.

Một số điều cần biết khi đến chùa Hương Tích

Cáp treo di chuyển lên chùa - Ảnh: QT

Cách di chuyển lên chùa

Cách 1: Qua cổng chính, bạn có thể di chuyển theo đường bộ để lên đến chùa Hương Tích cổ. Quãng đường đi bộ dài gần 5km, đường đi khá thuận tiện, bạn có thể vừa đi bộ, leo những bậc thang không quá cao, vừa nghỉ ngơi ngắm cảnh. Để chuyến đi được suôn sẻ, du khách nên thắp hương ở Linh Sơn miếu (Miếu Cửa rừng) để cầu an.

Cách 2: Du khách có thể di chuyển bằng thuyền ngắm phong cảnh hữu tình hai bên hồ Nhà Đường, hít thở không khí trong lành để tận hưởng cảm giác thư thái, yên bình. Dừng chân tại bến thuyền trong và đi bộ tiếp 1,4km đến Ga cáp treo và di chuyển bằng cáp treo lên chùa. Toàn tuyến cáp treo dài gần 1km, chỉ mất tầm 5 phút để du khách di chuyển lên đến chùa Hương Tích cổ.

Cách 3: Qua cổng chỉnh, du khách có thể đi xe điện để lên Ga cáp treo với quảng đường dài 4,5km, từ đây bạn có thể tiếp tục đi bộ leo núi thêm 1,1km để lên chùa Hương Tích cổ hoặc di chuyển bằng cáp treo như cách thứ hai.

Sơ đồ chỉ dẫn đường lên chùa Hương Tích - Ảnh: TT

Dịch vụ tại chùa Hương Tích

Đến chùa Hương Tích, bạn cần mua các loại vé tham quan và dịch vụ với giá niêm yết như sau:

- Vé tham quan: người lớn 20.000đ, trẻ em 10.000đ;

- Vé thuyền: 10.000đ/lượt;

- Vé xe điện: khứ hồi 70.000đ/ người, 1 lượt 35.000đ/người;

- Vé cáp treo: người lớn 200.000đ/người/khứ hồi, 150.000đ/người/1 chiều; trẻ em 150.000đ/ người/khứ hồi và 100.000đ/người/ 1chiều.

Thời gian bán vé và vận hành cáp treo trong mùa lễ hội

Tất cả các ngày trong tuần từ 04h00 đến 21h00

Số điện thoại tư vấn hỗ trợ du khách

- Ban Quản lý Khu du lịch chùa Hương Tích: 0919 845 863 - 0914 543 798;

- Điều hành và Hỗ trợ dịch vụ du lịch chùa Hương Tích: 0858 129 146;

- Trung tâm Điều hành và hỗ trợ dịch vụ Du lịch chùa Hương Tích (Công ty Lữ hành quốc tế Thành Sen): 0845 87 1234;

- Cáp treo chùa Hương Tích - Công ty Cổ phần đầu tư phát triển và du lịch Hồng Lĩnh: 0912 821819.