Hà Tĩnh đang vươn mình mạnh mẽ, chuyển dịch từ nền kinh tế thuần nông sang mô hình công nghiệp hóa hiện đại, tích hợp các khu kinh tế và khu công nghiệp với hệ thống cảng biển nước sâu Vũng Áng - Sơn Dương. Sự chuyển đổi này không chỉ mở ra cơ hội tăng trưởng kinh tế bền vững mà còn định vị Hà Tĩnh như một cực tăng trưởng mới tại Bắc Trung Bộ, đóng góp vào chuỗi cung ứng toàn cầu và hội nhập kinh tế khu vực. Trong bối cảnh kinh tế số và chuyển dịch năng lượng xanh hậu đại dịch, Hà Tĩnh đạt tốc độ tăng trưởng GRDP ước tính 8,16% trong năm 2025, với chỉ số sản xuất công nghiệp tăng 4,62% trong sáu tháng đầu năm, phản ánh khả năng phục hồi và thích ứng với biến động địa chính trị toàn cầu. Đối với nhà đầu tư, đây là tín hiệu tích cực, với quy mô nền kinh tế đạt khoảng 113.000 tỷ đồng (tăng 10.000 tỷ đồng so với 2023) và thu ngân sách vượt 8.000 tỷ đồng trong năm tháng đầu 2025, tạo nền tảng vững chắc cho các khoản đầu tư dài hạn.

Mặc dù sở hữu tiềm năng địa kinh tế vượt trội, sự phát triển của Hà Tĩnh vẫn chưa khai thác hết lợi thế so với kỳ vọng quốc gia. Để đạt được bước đột phá, tỉnh đang tập trung công tác nghiên cứu xây dựng Khu thương mại tự do tại Khu kinh tế Vũng Áng, kết nối trực tiếp với hệ thống cảng biển và hạ tầng giao thông hiện đại. Mô hình này sẽ thúc đẩy tăng trưởng kép hàng năm 7-8%, đa dạng hóa cơ cấu kinh tế và sớm đưa Hà Tĩnh vào nhóm tỉnh khá của Việt Nam, với đóng góp của kinh tế tư nhân dự kiến đạt 60-65% GRDP đến năm 2030.

Từ vùng đất khó khăn đến Trung tâm công nghiệp

Kể từ khi tái lập tỉnh vào tháng 9/1991, Hà Tĩnh đã xác định rõ chiến lược chuyển dịch từ nông nghiệp truyền thống sang trung tâm công nghiệp miền Trung, với các mục tiêu cụ thể hóa qua từng kỳ Đại hội Đảng bộ. Trong giai đoạn 2005-2010, tỉnh tập trung phát triển đồng bộ công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp, đặt nền tảng cho tăng trưởng dài hạn. Đến năm 2024, cơ cấu kinh tế ghi nhận sự chuyển dịch rõ nét: nông nghiệp chiếm khoảng 14,07%, công nghiệp-xây dựng 41,38% và dịch vụ 35,64%, phản ánh sự giảm phụ thuộc vào nông nghiệp và tăng cường vai trò của công nghiệp chế biến.

Với bờ biển dài 137 km và các vịnh sâu tự nhiên, Hà Tĩnh đã ưu tiên phát triển hệ thống cảng biển nước sâu Vũng Áng - Sơn Dương như yếu tố cốt lõi. Các dự án trọng điểm như Nhà máy Gang thép Formosa, Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1, 2 và các dự án sản xuất ô tô điện, nhà máy sản xuất pin Lithium… đã định hình diện mạo mới cho nền công nghiệp của tỉnh. Các dự án công nghiệp này không chỉ tạo việc làm cho lao động địa phương mà còn thúc đẩy chuỗi cung ứng ô tô điện, phù hợp với xu hướng toàn cầu về phương tiện xanh. Đối với chuyên gia kinh tế, đây là minh chứng cho mô hình công nghiệp hóa dựa trên FDI, thống kê đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh có hơn 1.550 dự án quy mô với tổng vốn đầu tư khoảng 550.000 tỷ đồng; trong đó có hơn 1.480 dự án trong nước với tổng vốn đầu tư hơn 150.000 tỷ đồng; 73 dự án nước ngoài với tổng vốn đầu tư hơn 16,1 tỷ USD.

Lợi thế chiến lược và những động lực mới

Hà Tĩnh đã khai thác hiệu quả lợi thế địa kinh tế, với hệ thống cảng Vũng Áng - Sơn Dương có khả năng đón tàu trọng tải lên đến 200.000 DWT, kết nối trực tiếp với hành lang kinh tế Đông-Tây và phục vụ thị trường Lào. Đầu tư vào hạ tầng cảng đã thu hút hàng tỷ USD FDI, thúc đẩy công nghiệp và dịch vụ logistics, với lượng hàng thông qua dự kiến đạt 46-83 triệu tấn đến năm 2030 và kế hoạch mở rộng lên 13 bến cảng. Trong sáu tháng đầu 2025, tỉnh thu hút 20 dự án mới, bao gồm 2 dự án FDI, tăng 3 dự án so với cùng kỳ, khẳng định vị thế trong top 10 địa phương thu hút FDI tại Việt Nam.

Quan trọng hơn, Hà Tĩnh đang nghiên cứu thành lập Khu thương mại tự do tại Khu kinh tế Vũng Áng, gắn liền với cảng biển nước sâu. Đây là mô hình mới, sẽ giảm tải các rào cản thương mại như thuế quan và hạn ngạch, tạo môi trường kinh doanh năng động, thu hút đầu tư từ các đối tác quốc tế (Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Đức, Mỹ)... Đối với nhà đầu tư, đây là cơ hội vàng để tham gia trung tâm logistics quốc tế phục vụ Đông Dương, với ưu đãi thuế vượt trội và hạ tầng đồng bộ, dự kiến thúc đẩy xuất khẩu và chuỗi cung ứng khu vực.

Khát vọng bứt phá và hướng đến tương lai

Với tầm nhìn phát triển bền vững theo Quy hoạch tỉnh Hà Tĩnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 (được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 1363/QĐ-TTg), tỉnh đang đầu tư mạnh vào các ngành trọng điểm: logistics, ô tô điện, điện tử, năng lượng tái tạo và du lịch sinh thái. Khu thương mại tự do tại Khu kinh tế Vũng Áng hứa hẹn trở thành hệ sinh thái doanh nghiệp hiện đại, kết nối chuỗi sản xuất toàn cầu, với dân số đô thị dự báo đạt 750.000 người đến năm 2030. Kế hoạch thực hiện quy hoạch nhấn mạnh hoàn thiện hạ tầng, rà soát quy hoạch đầu tư và hỗ trợ từ Trung ương để đa dạng hóa kinh tế, giảm rủi ro từ biến đổi khí hậu.